Υπερχρεωμένα νοικοκυριά και η ρύθμιση χρεών.

Σύμφωνα με το Νόμο 3869/2010, φυσικά πρόσωπα, που δεν έχουν πτωχευτική ικανότητα και έχουν περιέλθει σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής ληξιπρόθεσμων χρηματικών οφειλών τους, και τα περιουσιακά τους στοιχεία δεν επαρκούν για την ικανοποίηση όλων των δανειστών, έχουν το δικαίωμα να καταθέσουν αίτηση στο δικαστήριο στον τόπο κατοικίας του για την τακτοποίηση των οφειλών τους. Στην διευθέτηση των οφειλών δεν υπάγονται οι οφειλές, που έχουν γίνει κατά το τελευταίο έτος πριν από την αίτηση, είτε χρέος που είναι η συνέπεια της εκ προθέσεως παραβίασης, πρόστιμα διοικητικά και ποινικά, φόροι και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
Η ρύθμιση των οφειλών στο πλαίσιο αυτού του νόμου είναι δυνατόν να γίνει μόνο μία φορά. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υποβολή της αίτησης είναι η προσπάθεια από την πλευρά του οφειλέτη για εξώδικο συμβιβασμό με τους πιστωτές κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι μηνών πριν από την κατάθεση της αίτησης, που απέτυχε. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να γίνει με τη συμμετοχή της Ένωσης καταναλωτών ή δικηγόρου ή άλλου δημόσιου ή ιδιωτικού μη-κερδοσκοπικού οργανισμού. Εάν επιτευχθεί ο εξώδικος συμβιβασμός, συντάσσεται η αντίστοιχη έκθεση, η οποία επικυρώνεται από αρμόδιο δικαστήριο. Αν ο εξώδικος συμβιβασμός δεν έχει επιτευχθεί, συντάσσεται σχετική βεβαίωση για το αρνητικό αποτέλεσμα της προσπάθειας.
Ο οφειλέτης έχει το δικαίωμα να αιτείται από τις αρμόδιες τράπεζες λεπτομερή κατάσταση των οφειλών του και οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να την παρέχουν εντός πέντε ημερών, χωρίς καμία προμήθεια ή αμοιβή, σε διαφορετική περίπτωση το Υπουργείο Οικονομίας έχει το δικαίωμα να τους επιβάλλει πρόστιμο ύψους από 500 έως 10.000 ευρώ.
Για να ξεκινήσει η διαδικασία ρύθμισης, ο οφειλέτης πρέπει να υποβάλει αίτηση στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο, στην οποία θα πρέπει να παρέχει όλα τα στοιχεία σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς του και το εισόδημα του ίδιου και του συζύγου του, λεπτομερή κατάσταση των οφειλών του και το σχέδιο διευθέτησης, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τόσο τα συμφέροντα του οφειλέτη, όσο και τα συμφέροντα των πιστωτών του. Στη συνέχεια, μέσα σε ένα μήνα ο οφειλέτης πρέπει υποβάλει την βεβαίωση για το αρνητικό αποτέλεσμα των προσπαθειών του εξώδικου συμβιβασμού και υπεύθυνη δήλωση ότι τα στοιχεία για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του είναι ακριβή και για τις πωλήσεις και αγορές των ακινήτων για τα τελευταία τρία χρόνια. Η δικάσιμος θα πρέπει να οριστεί εντός έξι μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης. Μετά την κατάθεση της αίτησης, ο οφειλέτης ή οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο πρόσωπο μπορεί να υποβάλει αίτηση για αναστολή εκτέλεσης διαταγής πληρωμής, κατάσχεσης, κλπ, και η αναστολή αυτή μπορεί να χορηγηθεί έως την έκδοση της τελικής απόφασης για το σχέδιο διακανονισμού οφειλών. Ο οφειλέτης πρέπει, εντός ενός μηνός από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, να ενημερώσει τους δανειστές για την αίτηση του που έχει υποβληθεί, και να τους παρέχει όλα τα παραπάνω έγγραφα, προκειμένου να τους δώσει την ευκαιρία να τροποποιήσουν ή να αμφισβητήσουν εγγράφως το σχέδιο διευθέτησης του χρέους εντός δύο μηνών. Εάν μέσα σε δύο μήνες από την ημερομηνία κατάθεσης το σχεδίου διακανονισμού δεν έχει αμφισβητηθεί, τεκμαίρεται ότι οι πιστωτές συμφωνούν με το σχέδιο. Εντός 15 ημερών από τη λήξη της προαναφερόμενης προθεσμίας των δύο μηνών, ο οφειλέτης μπορεί να τροποποιήσει το σχέδιο διακανονισμού, λαμβάνοντας υπόψη τις τροποποιήσεις των πιστωτών, με στόχο να επιτευχθεί συμφωνία όλων των δανειστών. Οι δανειστές μπορούν να απαντήσουν εγγράφως εντός 20 ημερών μετά τη λήξη της ως άνω 15ημερης προθεσμίας. Αλλαγές στο σχέδιο μπορούν να γίνουν μόνο μία φορά.
Αν κανένας από τους δανειστές δεν υποβάλει ένσταση, το δικαστήριο κρίνει ότι ο συμβιβασμός επιτεύχθηκε, το σχέδιο επικυρώνεται από το Ειρηνοδικείο. Εάν με το σχέδιο συναινούν περισσότεροι από τους μισούς πιστωτές (μεταξύ των οποίων θα πρέπει να είναι όλοι οι δανειστές, των οποίων οι αξιώσεις είναι εξασφαλισμένες με υποθήκες και οι δανειστές με περισσότερο από το ήμισυ των αιτημάτων των εργαζομένων), το δικαστήριο αντικαθιστά την έλλειψη συγκατάθεσης των άλλων δανειστών με την δικαστική απόφαση. Δεν επιτρέπεται αντικατάσταση της συναίνεσης των άλλων δανειστών με δικαστική απόφαση, αν η απαίτηση τους δεν ικανοποιείται ανάλογα με τις απαιτήσεις των άλλων δανειστών, εάν επιδεινώνεται η οικονομική τους κατάσταση ή εάν το αίτημά του δανειστή αμφισβητείται.
Αν οι δανειστές δεν συμφωνούν ή εάν η συγκατάθεση τους δεν μπορεί να αντικατασταθεί, το δικαστήριο εξετάζει την υπόθεση, ελέγχει τις απαιτήσεις και τις προϋποθέσεις και εκδίδει απόφαση. Σε περίπτωση απορριπτικής απόφασης, ο οφειλέτης έχει το δικαίωμα να καταθέσει αίτηση εκ νέου μετά από ένα έτος. Σε περίπτωση θετικής απόφασης, στην απόφαση αναφέρεται το ύψος των μηνιαίων δόσεων για περίοδο τεσσάρων ετών, για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των δανειστών. Σε περίπτωση κληρονομιάς ακίνητης περιουσίας, ο οφειλέτης υποχρεούται να παρέχει το ήμισυ της αξίας του για την ικανοποίηση απαιτήσεων των δανειστών. Επίσης, ο οφειλέτης υποχρεούται να εργάζεται ή να είναι εγγεγραμμένοι ως άνεργος, και να ενημερώνει το δικαστήριο για τυχόν αλλαγές στο εισόδημά του, τα περιουσιακά του στοιχεία, την απασχόληση, τον τόπο κατοικίας του , κ.λπ. Ανάλογα με αυτές τις αλλαγές μπορεί να αλλάξει και το σχέδιο διακανονισμού οφειλών.
Αν υπάρχει ακίνητη περιουσία, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την πώλησή της προς ικανοποίηση των απαιτήσεων των δανειστών. Ο οφειλέτης έχει το δικαίωμα να ζητήσει να εξαιρεθεί της πώλησης η πρώτη κατοικία του. Στην περίπτωση αυτή, το δικαστήριο καθορίζει την πληρωμή των οφειλών στο ποσό των 85% της εμπορικής αξίας του ακινήτου, και μπορεί να δοθεί και μία αναβολή της πληρωμής. Η πληρωμή γίνεται με τους τόκους (η καταβολή των δόσεων δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 20 έτη). Σε περίπτωση μη καταβολής των 4 δόσεων τουλάχιστον, ο δανειστής έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την κατάσχεση του ακινήτου και την ακύρωση του διακανονισμού.
Ο οφειλέτης, που πληρώνει τα χρέη του τακτικά και σύμφωνα με την δικαστική απόφαση, έχει το δικαίωμα μετά από τέσσερα χρόνια να υποβάλει αίτηση για την διαγραφή του υπόλοιπου ποσού της οφειλής και το δικαστήριο εκδίδει την σχετική απόφαση. Αν το δικαστήριο θα εκδώσει απορριπτική απόφαση, πρέπει να καταβληθεί το υπόλοιπο ποσό.
Εάν ο οφειλέτης καθυστερεί την καταβολή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του περισσότερο από 3 μήνες, το δικαστήριο μπορεί να ακυρώσει την απόφαση για τη ρύθμιση των χρεών μετά από την σχετική αίτηση του δανειστή.
Όλες οι παραπάνω δικαστικές αποφάσεις υπόκεινται σε έφεση και αναίρεση.
Σύμφωνα με τον νόμο 3869/2010, όπως τροποποιήθηκε με το νόμο 4336/2015, όλοι οι οφειλέτες που έχουν υποβάλει αίτηση υπαγωγής στις διατάξεις του νόμου περί υπερχρεωμένων νοικοκυριών και η υπόθεσή τους εκκρεμεί για διάστημα άνω των 6 μηνών από την υποβολή της αίτησης, υποχρεούνται να προσκομίσουν επικαιροποιημένα τα στοιχεία που απαιτούνται για υποβολή της αίτησης, ενώ τυχόν παράβαση της διάταξης και μη υποβολή επικαιροποιημένων στοιχείων, επιφέρει για τον οφειλέτη τις συνέπειες της μη ειλικρινούς δήλωσης και την απώλεια της δυνατότητας της ρύθμισης. Η Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ’ αριθμόν 8986 (ΦΕΚ Β’ 2208, 14/10/2015) ορίζει τα δικαιολογητικά που θα πρέπει να καταθέσει ο αιτών στη Γραμματεία του αρμόδιου Δικαστηρίου για την επικαιροποίηση των στοιχείων του, τα οποία είναι τα ακόλουθα:
α) αντίγραφο του Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητας, β) πρόσφατο πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, γ) δήλωση φορολογίας εισοδήματος (έντυπο Ε1) του έτους 2015, δ) εκκαθαριστικό σημείωμα δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του έτους 2015, ε) τελευταία δήλωση στοιχείων ακινήτων (έντυπο Ε9), στ) τυχόν καταστάσεις μισθοδοσίας ή εκκαθαριστικούς λογαριασμούς συντάξεων ή βεβαίωση ανεργίας του ΟΑΕΔ για το έτος 2015, ζ) βεβαιώσεις οφειλών των πιστωτών με ημερομηνία έκδοσης μεταγενέστερη της έναρξης ισχύος του Ν. 4336/2015, η) υπεύθυνη δήλωση για την πληρότητα και ορθότητα καταστάσεων περιουσίας και μεταβιβάσεων, θ) λοιπά έγγραφα κατά την κρίση του οφειλέτη. Σε περίπτωση έγγαμου αιτούντος, τα παραπάνω έγγραφα προσκομίζονται και για τον/την σύζυγο, όπως επίσης και σε περίπτωση ανήλικων τέκνων με περιουσία.Καθορίζεται επίσης το υπόδειγμα της τυποποιημένης αίτησης (αίτησης συμπλήρωσης οφειλών) για τους οφειλέτες που έχουν ήδη υποβάλλει αιτήσεις υπαγωγής στις διατάξεις του Ν. 3869/2010, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, και οι οποίες δεν έχουν συζητηθεί ή επί των οποίων δεν έχει επέλθει συμβιβασμός με τους πιστωτές, όπως η αίτηση αυτή προβλέπεται από το άρθρο 2 παρ. 3 της Υποπαραγράφου Α4 «Τροποποιήσεις του Ν. 3869/2010» του Ν. 4336/2015.